Ayak ve Ayak Bileği Sorunları

saglikicin.org olarak en sık karşılaşılan klinik vakıaların başında yer alan ayak ve ayak bileği rahatsızlıkları ”Ayak ve Ayak Bleği Sorunları ” üzerine sizler için bir makale hazırladık;

Konumuza ayak bileğinin bedenimizdeki bölge tanımlanması ile başlayalım, Ayak bileği; sırasıyla kaval kemiği eklemi, baldır kemiği eklemi dizisini takip eden sıradan sonrasını oluşturan bölgeyi kapsayan alana verilen tanımdır, içte tibia ve dışta fibula, altta calcaneus, kemiklerinin oluşturduğu yuva içinde yer alan talus kemiği ile bunları bir arada tutan eklem kapsülü ve bağlardan oluşur.

Ayak bileği bölgesinde oluşan hasarlar, incinmeler, bağ yaralanmaları, günlük yaşamda en sık karşılaşılan klinik vakıalardır. Günde ortalama 10.000 kişiden biri bu tip yaralanma ile karşılaşmaktadır.

Ayak bileği burkulmaları ciddi ağrı ve hareket kısıtlılığı yaratırlar. Uzun vadede ise tekrar yaralanma riski ve bir takım kalıcı rahatsızlıklarla karşı karşıya kalınmaktadır.

Ayak Bilek Ağrısı Nedenleri :

Bu gelişimin ürünü olarak ortaya çıkan ve ortalama her insan için geçerli olan bir konudur bu. Kendi ayak ölçülerimizin bile sağ ayak, sol ayak, sağ bilek, sol bilek olmak üzere birbirini tutmamalarına rağmen,  gündelik yaşamda kullandığımız ayakkabılar üretilirken;  sabit kalıplar ölçü miktarı olarak alınıp çoğaltılması tekniği üzerinden üretilmektedir.  Bunu basit anlatım ifadesiyle sadeleştirdiğimiz de,  bu tarz üretim mantığı, ortalama olarak sağlıklı oldukları farz edilen, örnekleme için kullanılmak üzere model olarak  seçilmiş bir kaç kişinin, ayak ve bilek ölçüleri ortalama  her insanın ayağına uyar mantığı üzerinden,  genel ayak ölçütleri olarak varsayılıp, bu ölçütlerin kalıplar aracılığı ile çoğaltılmasıyla üretilen ayakkabıların diğerlerine de uyar mantığından hareketle tüketime sunulmasıdır.  Ayak bileği ağrısına neden olan faktörleri sıralamadan önce, ayakkabı alımında ortalama her insanın yapmış olduğu bir hatayı sizlere aktarmakla başlayalım. İnsan bedeninde yer alan ayakların, sağ ayak , sol ayak, sağ bilek, ve sol bilek ölçüleri birbirini tutmamaktadır. Bedenin güncel kullanımında yoğun kullanılan kısmın,  baskın olarak gelişmesi ile birlikte, bedensel organlarımızın farklı  koşullarda, farklı çevresel faktörlerde dolayısıyla da farklı gelişimi  sonucu ortaya çıkan bu durum, halk dilinde  ”  sen solak mısın – sağ’lak mısın ” şeklinde ifade edilmektedir.

Ayak sağlığının genel beden ve ruh sağlığında ki hayati önemin bilincinde olmayan her kişi, kendi ayak ölçülerine göre üretilmiş ayakkabıları almak yerine,  genelde bu tarz yani basma kalıp üretilen ayakkabıları satın almaktadır. Ayak sağlığı her insan için üzerinde ciddiyetle durması gereken bir konudur, dolayısıyla kullandıkları malzemenin kaliteli olması kaidesiyle, kendi ayak ölçülerimize göre üretilmiş  ayakkabı üreten, firmaları tercih etmek sağlık açısından çok önemli bir konudur. Konunun bu önemini ortaya döktükten sonra, ayak bileği ağrısına neden olan verileri konu başlığı olarak sıralayalım :

– Burkulma ve aşırı zorlanma sonucu kas ve eklemlerde zedelenme
– Tendon iltihabı
– Romatizma
– Bilek kemiği çatlakları, kırılması
– Bilek ekleminde enfeksiyon
– Gut hastalığı
– Ayrıca ayak bileğine yakın sinirlerde, kan damarlarında, topukta oluşan sorunlar bilek ağrısı şeklinde ortaya çıkabilir.

Ayak bilek ağrısı yukarıda saydığımız soğuk kompres, bileği yüksekte tutma, bir kaç gün dinlenme ve üzerine ağırlık vermemekle evde tedavi edilebilir. Ancak hareket etmediğinizde dahi bileğinizde şiddetli ağrı varsa, bilekte ağrıyla beraber ateşiniz çıktıysa, üzerinden bir kaç hafta geçmesine rağmen ağrılar devam ediyorsa, aynı ağrılar diğer eklemlerinizde de varsa ve önceden romatizmaya bağlı sorunları yaşadıysanız mutlaka bir doktora gitmelisiniz.

Ayak Bileğinde Görülen Belli Başlı Rahatsızlıklar :

Ayak bileği eklem hareket sınırlarının aşılması olarak tanımlanabilen burkulma bağların da yaralanması ile sonuçlanır. Bu yaralanmalar üç başlık altında toplanır:

1. Derece Hafif Düzey Yaralanmalar :  Ayak bileği hareket alanı sınırlarının baskıya maruz kalmaları sonucu, sadece lifleri esnemiş ve uzamıştır. Hafif yaralanmada bağı oluşturan liflerde yırtık yada kopma yoktur, Sıkıntı yaşanan bölge kapsamında farkedilir düzeyde hafif şiddetli sızılara neden olur.

2. Derece Orta Düzey Yaralanmalar : Ayak bileği hareket alanı sınırlarının zorlanması sonucu bağların bazlı lifleri kopmuştur. Sıkıntı yaşanan bölgede hissedilir düzeyde orta şiddetli ağrılara neden olur.

3. Derece Ciddi Yaralanmalar :  Ayak bileği hareket alanı sınırlarının aşılması, bileğin ani ve yüksek basınçla alışık olmadığı yönde hareketi sonucunda oluşur. Eğer daha önce bilek burkulması yaşadıysanız bileğiniz yeni burkulmalara ve zedelenmelere daha yatkındır, bağ tam olarak kopmuştur. Sıkıntı yaşanan bölgede yoğun hissedilir düzeyde şiddetli ağrılara neden olur. Ağrı başlangıçta çok şiddetlidir ve bu bölgede anında şişliğe, zedelenen kan damarlarından kaynaklı zedelenen bölgedeki deride, morarmalara neden olur. Şişliğinve morarmanın tam nedeni ise, zedelenen kan damarlarının bölge dokularına sıvı sızdırmasından ileri gelmektedir. Burkulmadan bir süre sonra bileğin hareket ettirilmesi ağrıları şiddetlendirir. Ancak ağrının derecesi yaralanmanın ciddiyetiyle doğru orantılı olmayabilir. Ayak bileğinde ayağın içe doğru dönme hareketi sonucu en sık yaralan bağ dıştaki ön bağdır(anterior talofibular).

Yaralanmayı takiben ayak bileğinde ağrı, yük verememe, şişlik, hareket kısıtlılığı ve yaralanma ağırsa kanamaya bağlı morarma olabilir.  Ayak bileği burkulması sonucu acil servise başvuran hastaların %10-15’inde eşlik eden bir kırığın olduğu saptanmıştır. Bu yüzden ciddi morarma ve şişlik şikayeti olanların acil servise getirileceği ana dek ayak bileğine yük vermemeleri gerekmektedir. Olay yerinde yapılacak en iyi tedavi kişinin eğer bir spor yapıyorsa bunu bırakması,yaralanan bölgeye soğuk uygulama yapılması,ayağın kalp seviyesinin üzerine çıkarılması ve mümkünse bir bandaj uygulanmasıdır.

Acil serviste ayak bileğinin içteki ve dıştaki çıkıntısı(iç ve dış malleollar),topuk arka kısmının 6 cm yukarısı ( arka malleol ), ayak tarak kısmının iç ve dış ayağa yakın olan kısımları ( navikuler kemik ve 5. Metatars basis ) kısımları muayene edilerek hassasiyet olup olmadığına bakılır.Ayrıca üzerine yük verip ardı sıra dört adım atıp atamadığı sorgulanır.Bunlardan biri var ise ( Ottowa Kriterleri ) ayak bilek kemiklerinde bir kırık olmadığının tespiti için röntgen çekilmelidir.Kırık saptanırsa tedavi; kırığın şekline göre, alçı ile belirli bir süre ( ortalama 4-6 hafta ) hareketsiz bırkma veya ameliyattır.

Ligamanlarda tam kopuk saptanırsa ameliyat ilk seçenektir. Özellikle kıkırdak yaralanması düşünülüyor ise MR çekimi tanı koydurucudur.Tedavide amaç ağrı ve şişkinliğin bir an önce giderilip biran önce rehabilitasyona başlanmasının sağlanmasıdır.Başlıca şu yöntemlerden oluşur.

Koruma: Yaralanan bölgeyi ek hasarlardan korumak için koltuk değneği ve destekleyici ateller kullanılmasıdır.

İstirahat:  Yaralanmaya sebep olan hareketten kaçınılmasıdır.

Buz uygulama: Şişmeyi azaltmak ve çabuk iyileşmeyi sağlamak için hemen başlanmalıdır.

Uygulama 10 dakika baskılı buz uygulaması 10 dakika ara şeklinde, arka arkaya 3 kez, günde 3-5 kere bir hafta süre alacak şeklindedir.

Kompresyon: Elastik bandajla yapılır ve şişmeyi azaltır. Bacağı yükseltme ( kalp seviyesinin üzerine ) : bu da ağrı ve şişliği azaltarak iyileşmeyi hızlandırır.Özellikle ilk 24 saat çok önemlidir.Ödemin çözülmesi için erken dönemde anti inflamatuar ilaçlar kullanılabilir.

Ayak bileği eklemindeki bir bağın yaralanmasının iyileşmesi yaralanmanın şiddetine göre 2-8 hafta arasında sürmektedir. Yaralanmanın tekrarlamasındaki en önemli sebeplerden birinin hareketsizliğe bağlı propiosepsiyonun ( beyin vücut parçalarının birbiriyle ve etraf ile olan konumunun farkındalık hali ) yitirmesidir. Ayrıca erken yük vermenin bu duyunun geri kazanılmasında çok önemli olduğu gösterilmiştir. Kişiye değneklerle veya değneksiz olarak erken dönemde gün içinde en az 1-1,5 saat yük verdirilmeli ve yürümesi sağlanmalıdır. Özetle ayak bileği bağ yaralanmalarının tedavisinin en önemli kısmı fonksiyonel tedavi ve rehabilitasyon egzersiz programları oluşturmaktadır.

Spor aktivitelerine geri dönebilmek için; Kişinin sağlam ayak bileği ile karşılaştırıldığında eklem hareket açıklığının tam ve ağrısız olması, düz koşu sırasında ağrı ve aksaması olmaması,her iki bacakta ağrı olmaksızın sıçrayabilmesi, ayak bileğinin kuvvetinin sağlam tarafa yakın veya eşit olması, patlayıcı, çapraz, sekiz tarzında tam hıza çıkıldığı zamanda bile sorunsuz koşu yapılabiliyor olması gereklidir.Koruyucu tedavide sportif faaliyetler öncesi iyi ısınmak, germe egzersizlerini tam ve eksiksiz uygulamak, spor uygun ayakkabı kullanmak ve daha önce bu bölgede bir yaralanma varsa koruyucu bandajlar kullanmak gerekmektedir.

Ayak bilek ağrısına neden olan rahatsızlıkların bir nedenide tendon iltihaplanmasıdır. Tendinit (tendon iltihaplanması) Aşil tendonu, posterior tibial tendon veya peroneal tendonda görülebilir. Sporcu hastalığı olarak bilinen tendinit aşırı zorlanma, ani hareket sonucunda olabildiği gibi romatizmal hastalıklarda sebepleri arasında sayılmakta.

Tendinit Rahatsızlığı İçin Yapılması Gerekenler :

Tendinit için hemen kullanılabilecek tedavi yöntemleri soğuk kompres, dinlenme ve iltihabı azaltmak için steroid içermeyen kremlerdir. Şiddetli ağrılarda alçı gerekebilir. Atletlerde görülen aşil tendonu iltihabında fiziksel aktiviteye devam edilmesi tendonun yırtılmasına yol açabilir. Tendon yırtığı genellikle cerrahi müdahale gerektirir.

Ayak Bileğinde Görülen Diğer Hastalıklar :

Burkulma ve tendon iltihabı dışında ayak bileği ağrısına neden olan bazı hastalıklar vardır. Romatizma, eklem iltihabı, reaktif artrit, gut artrit, ankilozan spondilit, psoriatik artrit bu hastalıklar arasında sayılabilir. Bu hastalıklar kan testleriyle teşhis edilebilir ve her birinin farklı tedavi yöntemleri vardır. Çok sık görülmemekle birlikte ayak ekleminde bakteri ile oluşan eklem enfeksiyonları ayak bilek ağrısına neden olabilir. Bu bakteriler ayak eklemine çoğunlukla dış yaralanmalar sonucu ulaşır. Bağışık sistemini zayıflatan hastalıklar kişiyi ayak bileği enfeksiyonlarına karşı korumasız hale getirebilir. Bağışıklık sistemi diyabet, kortizon kullanımı neticesinde zayıflayabilir.

saglikicin.org olarak en sık karşılaşılan klinik vakıaların başında yer alan ayak ve ayak bileği rahatsızlıkları üzerine sizler için hazırlamış olduğumuz makalemiz burada sona ermektedir, umarız aradığınız doyuruculuğu karşılayan nitelikte bir makale olmuştur.

                                                                   Kaynak: saglikicin.org